Online: Kritisch denken

In een tijd waarin de term ‘fake news’ je dagelijks om de oren vliegt en je honderden keuzes per dag moet maken, is het belangrijk dat je kritisch blijft. Is dat wat ik lees, hoor en zie waar? Gedeeltelijk waar? Of misschien helemaal niet waar? Waar baseer ik dat op? Hoe helpt dit mij een weloverwogen keuze te maken?

Intuïtief versus weloverwogen denken

In de manier waarop je je hersens gebruikt, kun je onderscheid maken tussen twee manieren van denken.

Type 1 denken is het snelle, intuïtieve automatische denken. Een reactie of mening bestaat uit alles wat je al weet of eerder hebt ervaren. Je denkt niet bewust na over wat je doet en je reactie is impulsief.

Type 2 denken is een langzame en weloverwogen manier van denken. Een rationeel proces waarin denken gecontroleerd gebeurt. Dit denkproces verloopt in verschillende stappen. Kritisch denken vraagt van je om je type 1 basisreactie bewust te onderdrukken en vervolgens een stappenplan toe te passen om een weloverwogen keuze te maken. Dit is vaak lastiger dan je denkt.

Een voorbeeld. Een honkbalknuppel met bal kost €1,10. De knuppel is 1 euro duurder dan de bal. Hoe duur is de bal? Waarschijnlijk reageer je –net als de meeste mensen- gelijk vanuit je intuïtieve denken: de bal is 10 eurocent. Maar heb je wel gecheckt of dit rekenkundig ook klopt? Het goede antwoord is namelijk 5 eurocent.

De knuppel moet 100 cent duurder zijn dan de bal. Als de bal 10 cent is en de knuppel 100 cent, dan is de knuppel slechts 90 cent duurder. Als de bal 5 cent is, en de knuppel vervolgens 100 cent duurder moet zijn, is de honkbalknuppel dus 105 cent. De knuppel en bal samen zijn dan € 1,10.

Stappenplan

Of het nu gaat over de keuze om te verhuizen of verbouwen, omdat je op het volgende tuinfeest een goed gefundeerde mening wilt hebben over de miljoenennota of omdat je even bewust wilt nadenken of het vanavond pasta of salade wordt: om een onderbouwde mening te kunnen vormen, ga je volgens onderstaand stappenplan te werk.