Keuzes: Lust of last?

"Wat is funester dan te werken, te denken en te voelen zonder innerlijke noodzaak, zonder een dieppersoonlijke keuze, zonder lust?" Friedrich Nietzsche, Duits filosoof, 1844 – 1900

Psycholoog Barry Schwartz schreef het boek Paradox of choices waarin hij onderzoekt of veel keuzevrijheid daadwerkelijk meer vrijheid en tevredenheid oplevert.

Volgens Schwartz is het volgende het grootste dogma in de Westerse wereld:

Willen we het welvaartspeil van de mensen zo hoog mogelijk krijgen, dan moeten we zoveel mogelijk individuele vrijheid garanderen.

Natuurlijk is vrijheid goed, mooi en zelfs essentieel om mens te kunnen zijn. Bovendien stelt het ons in staat om naar eigen inzicht te handelen om ons welvaartspeil omhoog te krijgen. Over het algemeen wordt gedacht: Hoe meer keuzes, hoe meer vijheid, hoe meer welvaart.

Maar is dat waar? Volgens Schwartz werkt de explosie aan keuzes in werk, leven, hobby, vrije tijd, eerder verlammend dan bevrijdend. Hij geeft als voorbeeld cijfers van een pensioenfonds. Daar kwamen ze erachter dat, wanneer ze vijftig fondsen aanboden om in te investeren, er tien procent minder mensen meededen dan wanneer ze slechts vijf fondsen aanboden. Waarom? Mensen konden niet beslissen. En ondanks dat ze daardoor tot vijfduizend dollar werkgeversbijdrage misliepen, namen ze geen beslissing.

Ook al schudden we de verlamming van ons af, dan nog eindigen we minder tevreden over het resultaat van onze keuze dan wanneer we simpelweg minder keus hadden gehad. Waarom? Met zoveel mogelijkheden is het na bijvoorbeeld een miskoop in een electronicazaak, je makkelijk voor te stellen welke keus beter was geweest. Dit ´gedroomde´alternatief zorgt er voor dat je spijt krijgt van je keuze en zorgt dus voor minder voldoening.

Uit: ¨The Paradox of choice: why more is less¨ door Barry Schwartz, 2004, ISBN 0 06 000568 8