Het ei van Brunelleschi

De KNVB, burcht van behoudzucht en oude-mannen-politiek, wil een ‘prestatie-innovatiemanager’. Columnist Nico Dijkshoorn vindt het een slag in de lucht. Zijn oplossing: laat het hele idee van winnen tot elke prijs los. Voetbal zo goed en zo mooi mogelijk. Aan het eind zie je wie er heeft gewonnen. Zorg ervoor dat spelers alleen nog maar in hun eigen land mogen voetballen, tegen een mooi, maar niet absurd salaris. Laat de mensen weer wat meer snuffelen aan nieuw Nederlands talent.

Schoonheid beschermt

Mihali Csikszentmihalyi, pionier achter het begrip ‘flow’, zal Dijkshoorn gelijk geven. Een innovatief of creatief idee of ingeving alléén is niet voldoende. Zorg voor context. Neem de Renaissance. Omstreeks 1400 wilde het rijke en eerzuchtig stadsbestuur van Florence een mooie stad, een ‘nieuw Athene’. Zó mooi dat eventuele vijanden de stad zouden sparen. Op zich al een creatieve gedachte. De stad investeerde. De schoonheid beschermde. Zodanig, dat 500 jaar later, in 1944 een Duitse commandant een bevel van Hitler negeerde en weigerde om de Ponte Vecchio te bombarderen.      

Geen taboes

Het stadsbestuur van Florence had in 1400 wel een ergernis. Een van de belangrijkste mooie gebouwen, de Duomo, bedoeld om concurrerende steden de loef af te steken, wachtte al meer dan 100 jaar op een overkapping. Al die tijd had geen bouwmeester een ontwerp kunnen maken, vooral door gebrek aan lef én kennis. De zelfbewuste en creatieve ontwerper Filippo Brunelleschi (1377-1446) brengt uitkomst. Anders dan zijn collega-bouwmeesters kent hij geen taboes. Hij gaat terug in de – ‘heidense’ – Romeinse tijd. In de Roomse Middeleeuwen absoluut not done. Hij bestudeert de koepelconstructie van het Pantheon in Rome, op dat moment nog de grootste overspanning in de oude wereld.

Een ei rechtop zetten

Brunelleschi kan ook bluffen. Tijdens de pitch voor de opdrachtverwerving laat hij een ei zien. Hij vraagt alle aanwezigen het ei rechtop te zetten. Iedereen probeert het, niemand slaagt. Brunelleschi neemt daarna zelf het ei ter hand en slaat de onderkant voorzichtig stuk. Hij zet het ei rechtop op tafel en kijkt triomfantelijk om zich heen. ‘Op deze manier kunnen we het ook!’, roepen de omstanders. Brunelleschi lacht en antwoordt: ‘Ja, ja, ik zal bij de bouw van de koepel ook wel eerst het goede voorbeeld moeten geven voor jullie het ook kunnen’.  

Innovatie in de middeleeuwen

Brunelleschi krijgt de opdracht. Hij kiest zijn eigen assistenten en zet de hem opgedrongen Ghiberti op een zijspoor. In 1446, 150 jaar na de start van de bouw, is de koepel voltooid. Enkele maanden later sterft Brunelleschi en wordt als eerste in de kathedraal begraven. Nog niet eerder had een bouwmeester zoveel eer gekregen. Maar hij heeft dan ook een nieuw beroep neergezet, namelijk dat van architect. Een innovatie in die dagen, want in de middeleeuwse bouwpraktijk is een bouwproject vooral een resultaat van een collectieve wil. 

Inzicht en creativiteit

Brunelleschi was een creatieve persoonlijkheid, hij combineerde zijn professioneel inzicht met creativiteit en durfde taboes te doorbreken. Hij blufte en wist mensen voor zijn zaak te winnen. Hij was actief in een tijd en stad waarin creativiteit loonde. Dat leidde tot een fantastisch eindproduct waar mensen vandaag nog verrukt naar opkijken. Kortom, Brunelleschi legde zijn ei in een goed nest.